Dodatkowe wynagrodzenie roczne (tzw. trzynastka) nie jest świadczeniem powszechnym. Jeśli przysługuje ono na warunkach określonych w ustawie z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (zwanej dalej ustawą z 12 grudnia 1997 r.), wówczas należy wypłacać ją w wysokości 8,5% odpowiednio ustalonej podstawy, w której uwzględniać trzeba przede wszystkim wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
Wymóg przepracowania w roku co najmniej 6 miesięcy……
Zgodnie z art. 2 ustawy z 12 grudnia 1997 r.:
- pracownik nabywa prawo do omawianego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego;
- pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, jest uprawniony do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy (w związku z tym, że przepisy nie wymagają, aby 6-miesięczny staż pracy pracownika miał charakter ciągły – może mieć charakter przerywany – przyjmuje się, że w takim przypadku do jego obliczania miesiąc powinien być liczony jako 30 dni na mocy art. 114 K.c. – z tego powodu, wspomniane 6 miesięcy, powinniśmy rozumieć jako 180 dni czy 6 m-cy x 30 dni).
W orzecznictwie SN prezentowany jest pogląd w myśl którego, przy ustalaniu uprawnienia do trzynastki istotny jest okres efektywnego świadczenia pracy, a nie pozostawanie w stosunku pracy. Podkreślono to m.in. w uchwale z 25 lipca 2003 r., sygn. akt III PZP 7/03, uchwale z 7 lipca 2011 r., sygn. akt III PZP 3/11 oraz wyroku z 18 października 2011 r., sygn. akt I PK 263/10.
W konsekwencji przyjmuje się, że przykładowo okresy pobierania wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego oraz opiekuńczego nie podlegają wliczeniu do 6-miesięcznego okresu przepracowanego u danego pracodawcy w roku kalendarzowym.
Okres 6 miesięcy nie zawsze jest wymagany
Przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadkach:
1) nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej);
2) zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż trzy miesiące;
3) powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej;
4) rozwiązania stosunku pracy w związku z:
a) przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne,
b) przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem,
c) likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy,
d) likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją;
5) podjęcia zatrudnienia:
a) w wyniku przeniesienia służbowego,
b) na podstawie powołania lub wyboru,
c) w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy,
d) w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją,
e) po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej;
6) korzystania:
- z urlopu wychowawczego,
- z urlopu macierzyńskiego,
- z urlopu ojcowskiego,
- z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
- z urlopu opiekuńczego,
- z urlopu dla poratowania zdrowia,
- przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego;
7) korzystania z urlopu rodzicielskiego;
8) wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.
O powyższym przesądza art. 2 ust. 3 ustawy z 12 grudnia 1997 r. Przepis ten uprawnia do trzynastki również pracowników, którzy w określonych okolicznościach (wymienionych w przedstawionym wyżej katalogu) przepracowali mniej niż 6 miesięcy w danym roku. A zatem jeśli przykładowo pracownik w 2023 r. korzystał z urlopu opiekuńczego, ojcowskiego lub rodzicielskiego, to nabył prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2023 r. (w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego) bez względu na to, jaki okres w danym roku przepracował efektywnie.
Utrata prawa do trzynastki
Ustawodawca postanowił pozbawiać pracownika prawo do wynagrodzenia rocznego w przypadkach:
- nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż dwa dni,
- stawienia się do pracy lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości,
- nałożenia kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy lub ze służby,
- rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z jego winy (art. 3 ustawy z 12 grudnia 1997 r.).
Sposób obliczania dodatkowego wynagrodzenia rocznego
Aby skalkulować „trzynaste wynagrodzenie” należy:
Krok 1. Ustalić właściwą podstawę uwzględniając w niej:
- wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,
- wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy,
- wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.
Krok 2. Pomnożyć otrzymaną podstawę przez stopę procentową wynoszącą 8,5%.
Świadczenia nieuwzględniane w podstawie trzynastki
Wyliczając trzynastkę należy odnosić się do regulacji rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Stosownie do § 6 przywołanego aktu prawnego, przy kalkulowaniu trzynastki nie uwzględnia się m.in. wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracowników przestoju, a także wynagrodzenie za urlop i za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Do bazy obliczeniowej trzynastki nie powinno wliczać się również np.:
- wpłat do PPK finansowanych przez zakład pracy, gdyż nie stanowią one składnika wynagrodzenia, lecz są świadczeniem dodatkowym (pozapłacowym) ponoszonym na rzecz pracownika, zbliżonym swym charakterem np. do np. pakietów medycznych czy abonamentów sportowych;
- dodatku za wieloletnią pracę (stażowego) wypłacanego za okresy, za które przysługują świadczenia chorobowe (np. zasiłek opiekuńczy i macierzyński) – por. uchwałę Sądu Najwyższego z 25 lipca 2003 r. (sygn. akt III PZP 7/03);
- dodatku specjalnego przyznawanego w „budżetówce”, o ile składnik ten jest jednorazowy lub nieperiodyczny oraz jest wypłacany za spełnienie określonego zadania lub za określone osiągnięcie (por. uchwała Regionalnej Izby Obrachunkowej w Opolu z 17 października 2017 r., znak 22/14/2017).
Kalkulator do wyliczania kwoty dodatkowego wynagrodzenia rocznego (trzynastki)
Przy wyznaczaniu podstawy i finalnej wysokości trzynastki polecamy korzystać z wyjątkowego kalkulatora, który krok po kroku przeprowadzi przez proces kalkulacji:
🧮 Kalkulator Online – Kalkulator – Jak obliczać dodatkowe wynagrodzenie roczne (trzynastkę)
Jak obliczać dodatkowe wynagrodzenie roczne (trzynastkę)
➪ Kliknij i Sprawdź
Przykład
Od wielu lat jednym z pełnoetatowych pracowników urzędu miasta jest 50-latek, który:
- otrzymuje co miesiąc stałe wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 4600 zł brutto oraz 20-procentowy dodatek stażowy (wypłacany również m.in. za okresy choroby),
- nabył prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2023 r.,
- w lutym 2023 r. przebywał 2 dni na urlopie bezpłatnym, we wrześniu 2023 r. chorował przez 5 dni (za co należało mu się wynagrodzenie chorobowe), a w grudniu 2023 r. przez 2 dni opiekował się 11-letnim synem, w związku z czym korzystał ze zwolnienia od pracy na mocy art. 188 K.p. (inne nieobecności w pracy w 2023 r. związane były wyłącznie z urlopem wypoczynkowym).
Z uwagi na powyższe, w zaistniałym stanie faktycznym:
- wynagrodzenie za przepracowaną część lutego wyniosło 4968 zł, zgodnie z wyliczeniem: [4600 zł + (4600 zł x 20%)] : 160 godz. czasu nominalnego z lutego 2023 r. = 34,50 zł; 34,50 zł x 16 godz. urlopu bezpłatnego = 552 zł; 5520 zł – 552 zł = 4968 zł;
- wynagrodzenie zasadnicze za przepracowaną część września wyniosło 3833,35 zł, zgodnie z wyliczeniem: 4600 zł : 30 = 153,33 zł; 153,33 zł x 5 dni choroby = 766,65 zł; 4600 zł – 766,65 zł = 3833,35 zł;
- dodatek stażowy za 09/2023 r. wypłacono w pełnej wysokości, z tym, że na okres absencji chorobowej przypadła kwota 153,35 zł, co wynika z obliczenia: (4600 zł x 20%) : 30 = 30,67 zł x 5 dni choroby = 153,35 zł (ta kwota w myśl najnowszego stanowiska resortu pracy powinna zostać wyłączona z podstawy „trzynastki”);
- wynagrodzenie za 2 dni grudniowej opieki na dzieckiem wyniosło 581,12 zł zgodnie z wyliczeniem: [4600 zł + (4600 zł x 20%)] : 152 godz. czasu nominalnego z grudnia 2023 r. = 36,32 zł; 36,32 zł x 16 godz. opieki = 581,12 zł (ta kwota również powinna zostać wyłączona z podstawy „trzynastki”).
W konsekwencji dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2023 r. w opisanym przypadku powinno zostać skalkulowane następująco:
- 5520 zł wyn. za 01/2023 + 4968 zł wyn. za 02/2023 pomniejszone z racji urlopu bezpł. + 5520 zł wyn. za 03/2023 + 5520 zł wyn. za 04/2023 + 5520 zł wyn. za 05/2023 + 5520 zł wyn. za 06/2023 + 5520 zł wyn. za 07/2023 + 5520 zł wyn. za 08/2023 + 3833,35 zł pensji zasadniczej za 09/2023 pomniejszonej o chorobę + 766,65 zł dodatku stażowego za 09/2023 pomniejszonego o kwotę przypadającą na okres choroby (czyli 920 zł – 153,35 zł) + 5520 zł wyn. za 10/2023 + 5520 zł wyn. za 11/2023 + 4938,88 zł wyn. za 12/2023 pomniejszone o należność za 2 dni opieki (czyli 5520 zł – 581,12 zł) = 64186,88 zł;
- 64186,88 zł x 8,5% = 5455,88 zł brutto.
